Πρόωρη αποστρατεία στρατιωτικών: Μύθοι και πραγματικότητα

του Μάνου Ηλιάδη, ΚΟΣΜΟΣ του ΕΠΕΝΔΥΤΗ 29/3/2008

Πολλά ακούγονται τον τελευταίο καιρό  για το συνταξιοδοτικό και την πρόωρη αποστρατεία -στα 25 χρόνια, με μειωμένη σύνταξη- των στρατιωτικών, οι παραιτήσεις των οποίων αποτελούν πλέον  ένα από τα πλέον  ενδεικτικά  συμπτώματα ότι κάτι δεν πάει καλά με το στράτευμα.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η πρόωρη αποστρατεία των αξιωματικών ζημειώνει την υπηρεσία, καθώς αποχωρούν τα ικανότερα στελέχη της, τα οποία βρίσκουν εύκολα δουλειά στον ιδιωτικό τομέα λόγω των γνώσεων και δεξιοτήτων που απέκτησαν στο στράτευμα. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι με την φυγή στελεχών από τον στρατό η υπηρεσία ζημιώνεται γιατί δεν έχει προλάβει να αποσβέσει όσα έχει επενδύσει στην εκπαίδευσή τους. Μία άλλη άποψη υποστηρίζει ότι το κράτος  ζημιώνεται οικονομικά αφού αναγκάζεται να πληρώνει συντάξεις για περισσότερα χρόνια. Και μία τελευταία, η οποία υποστηρίζεται από μία κατηγορία «παραδοσιακών» ανώτατων στρατιωτικών, είναι ότι το φαινόμενο αυτό είναι θετικό αφού έτσι αποχωρούν οικειοθελώς όσοι δεν τους αρέσει ο στρατός και μένουν όσοι ενδιαφέρονται πραγματικά για αυτόν και αγαπούν αυτό που κάνουν.

Η στήλη που μελετά από καιρό το θέμα ζήτησε τις απόψεις αρκετών στρατιωτικών από εκείνους τους βαθμούς που παρατηρούνται οι περισσότερες παραιτήσεις. Ενας συγκερασμός των απαντήσεων αυτών παρατίθεται παρακάτω, χωρίς κανένα  σχόλιο της στήλης.

• Μύθος 1: Η υπηρεσία δεν έχει προλάβει να αποσβέσει όσα έχει επενδύσει στην εκπαίδευση των στρατιωτικών.

Η υπηρεσία έχει όλον τον χρόνο (10-20 χρόνια) να εκμεταλευθεί, εάν θέλει, τις ειδικές γνώσεις που κάποιοι αξιωματικοί απέκτησαν κατά την διάρκεια της καριέρας τους. Αλλωστε, ο νόμος τους υποχρεώνει να παραμείνουν στην υπηρεσία για τον διπλάστιο χρόνο φοιτήσεώς τους στα ΑΕΙ (δεν ισχύει για τις σχολές πολέμου ή εθνικής άμυνας). Οπερ σημαίνει ότι ο νομοθέτης θεωρεί οτι σε αυτό το χρονικό διάστημα η υπηρεσία έχει όλον τον χρόνο να εκμεταλλευθεί την «φρέσκια γνώση».

Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι η υπηρεσία ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για κάτι τέτοιο. Οι  ισχύουσες διαταγές επιβάλλουν οι αξιωματικοί αυτοί να υπηρετήσουν σε θέσεις όπου γίνεται εκμετάλλευση των νεοαποκτηθεισών γνώσεων, αλλά αυτό καταστρατηγείται σχεδόν πάντα και τούτο για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος είναι απόρροια της επικρατούσας αντιλήψεως των υπολοίπων ότι ο αξιωματικός-φοιτητής «ήταν σε διακοπές»,  άρα μετά την αποφοίτησή του από το πανεπιστήμιο είναι πρέπει να τοποθετηθεί σε μία «μάχιμη» θέση γιατί «αρκετά ξεκουράστηκε». Ο δεύτερος λόγος οφείλεται στο γεγονός ότι στον Ε.Σ. δεν υπάρχουν περιγραφές θέσεων  εργασίας (job description) για τις οποίες προβλέπεται απαίτηση για κατοχή γνώσεων άλλων από αυτών των επιμορφωτικών σχολών του στρατού (Σχολή Πολέμου κ.λπ.). Δηλαδή, ο καθένας είναι κατάλληλος για κάθε θέση.

Για παράδειγμα, δεν υπάρχει πρόβλεψη για όσους υπηρετούν σε θέσεις σχετικές με την διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού (π.χ. 1^ο Επιτελικό Γραφείο, Διεύθυνση Μέριμνας Προσωπικού) να έχουν τις ανάλογες γνώσεις. Το ίδιο συμβαίνει και για τις πληροφορίες (2^ο ΕΓ, ΔΔΣΠ), την διοικητική μέριμνα κ.ά. όπου οι αξιωματικοί μετατίθενται στις αντίστοιχες θέσεις χωρίς κανένα κριτήριο («κάλυψη αναγκών της υπηρεσίας»), ή κατά εντελώς υποκειμενικό τρόπο.

Η αδιαφορία για την αξιοποίηση των γνώσεων και ικανοτήτων για τις οποίες έχει πληρώσει ο Ελληνας φορολογούμενος εφαρμόζεται και στις μεταθέσεις του εξωτερικού. Στον τομέα αυτό, το πτυχίο πανεπιστημίου ή ξένης γλώσσας εξασφαλίζει μόλις 10 μόρια για θέσεις στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε., ακόμη και όταν πρόκειται για εξειδικευμένες θέσεις, π.χ. διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, διαχείριση εφοδιαστικής αλυσίδας (Logistics), πληροφορική κ.λπ., ενώ το πτυχίο της Σχολής Πολέμου δίνει 70 μόρια για όλες τις θέσεις. Αποτέλεσμα τούτου είναι αφ’ενός να  αποθαρρύνεται η εισαγωγή νέας (επιστημονικής) γνώσεως στον στρατό  και αφ’ετέρου η διεθνής παρουσία της χώρας μας στο εξωτερικό να υποβαθμίζεται, γιατί δεν μπορεί να συμμετάσχει  ουσιαστικά σε καμία σχεδίαση ή επιτροπή  ή να αποκομίσει οφέλη από την παρουσία αυτή. Διότι, απλά,  αυτοί που πηγαίνουν μόνο επιφανειακή αντίληψη μπορεί να έχουν από τέτοιες πρακτικές στο εξωτερικό  και φυσικά αδυνατούν να τις μεταφέρουν στο στράτευμα.

• Μύθος 2: Το κράτος ζημιώνεται οικονομικά στην περίπτωση των παραιτούμενων πρόωρα αξιωματικών.

Αυτοί που φεύγουν δεν είναι απλοί υπάλληλοι, οι οποίο θα συνεχίσουν να αμειβονται για τα επόμενα χρόνια με κατά τι αυξημένες αποδοχές. Με ορολογία της αγοράς, είναι  διευθυντικά στελέχη, οι οποίοι αν παραμείνουν θα προωθηθούν σημαντικά  στην ιεραρχία, λαμβάνοντας για τα επόμενα 6-10 χρόνια μεγαλύτερους μισθούς και τελικώς συντάξεις που θα μπορούσαν να είναι έως και 50% υψηλότερες από αυτές της πρόωρης συνταξιοδοτήσεως. Με το ίδιο προσδόκιμο όριο ζωής, τις διαφορές μισθών, τις μεταλύτερες συντάξεις και τα χρόνια λήψεως της συντάξεως,  αυτός που χάνει από την πρόωρη συνταξιοδότηση είναι ο αξιωματικός και όχι το κράτος.

• Μύθος 3: Αποχωρούν οικειοθελώς όσοι δεν αγαπούν τον στρατό και παραμένουν όσοι πραγματικά ενδιαφέρονται και τον αγαπούν.

Οσοι αποχωρούν δεν το κάνουν γιατί δεν αγαπούν τον στρατό ή γιατί είναι αδιάφοροι ή κακοί αξιωματικοί, και οπωσδήποτε όχι  γιατί έχουν …πιάσει την καλή. Αν ίσχυε κάτι τέτοιο, δεν θα έφευγαν αρχηγοί τάξεων και γενικά αξιωματικοί στις πρώτες θέσεις της επετηρίδας, με μεγάλες πιθανότητες να εξαντλήσουν την στρατιωτική ιεραρχία. Θα έφευγαν μόνο  αξιωματικοί με συγκεκριμένη, ίσως περισσότερο τεχνική,  εξειδίκευση, ή οι κακοί αξιωματικοί και οι αδιάφοροι.

Το θέμα είναι ότι φεύγουν αξιωματικοί από όλες αυτές τις κατηγορίες: καλοί, κακοί, πρώτοι, τελευταίοι, πεζικάριοι, πυροβολητές, χειριστές ελικοπτέρων, μηχανικοί, αξιωματικοί της πληροφορικής, ήτοι κάθε κατηγορίας,  ειδικότητας ή ικανοτήτων.

Και το περίεργο είναι ότι φεύγουν επί ζημία τους (συντάξεις). Με άλλα λόγια, όλοι αυτοί ανακάλυψαν ξαφνικά και μετά από 25 χρόνια ότι  δεν τους αρέσει ο στρατός και τούτο ενώ έχουν περάσει ήδη  τα χειρότερα των κατώτερων βαθμών και μπορούν βάσιμα  να προσβλέπουν σε καλύτερες συνθήκες εργασίας και υψηλότερες αποδοχές και συντάξεις….

Η πραγματικότητα είναι μάλλον διαφορετική. Αποχωρούν οικειοθελώς αυτοί που μπορούν να εργασθούν στον ιδιωτικό τομέα και τούτο γιατί οι προσπάθειές τους και οι γνώσεις τους δεν αναγνωρίζονται από την υπηρεσία, ούτε οικονομικά ούτε και ηθικά. Αποχωρούν, επίσης οικειοθελώς, και αυτοί που δεν μπορούν να βρούν εργασία στον ιδιωτικό τομέα, επειδή οι συνεχείς μεταθέσεις τούς εξουθενώνουν τόσο ψυχολογικά (βλ. συνεχείς αλλαγές σχολείων των παιδιών) όσο και οικονομικά, δεδομένου ότι σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει αντικειμενική αδυναμία της συζύγου που εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα να τους ακολουθήσει στην νέα τους μετάθεση ή η ανάγκη διατηρήσεως δύο σπιτιών εξανεμίζει την όποια αύξηση.

Αποχωρούν, όμως, οικειοθελώς και αυτοί που αγαπούν την στρατιωτική ζωή και επάγγελμα. Και τούτο γιατί όταν είναι κανείς επαγγελματίας, δεν μπορεί να ανέχεται να εργάζεται μία ζωή χωρίς να πληρώνεται ανάλογα, να  εργάζεται  24 ώρες και να παίρνει από 0 έως 30 ευρώ (υπηρεσία την Κυριακή), να εργάζεται υπερωριακά (π.χ. σε ασκήσεις) για 7 ημέρες επί 24 ώρες και να πληρώνεται για τις μισές από αυτές προς 1,25 ευρώ την ώρα, να μετακινείται μακριά από το σπίτι του για υπηρεσιακούς λόγους  και να αναγκάζεται να συμπληρώνει από την τσέπη του για ξενοδοχείο και  διατροφή, δεδομένου ότι τα έξοδα διαμονής έχουν καθηλωθεί στα 43 ευρώ την ημέρα και  αυτά για την διατροφή μετά βίας φτάνουν για ένα γεύμα την ημέρα σε μία μέτρια  έως φτηνή ταβέρνα.

Το τελικό συμπέρασμα από τις απόψεις που συγκεντρώσαμε; Τα αίτια της πρόωρης αποχωρήσεως δεν είναι  μόνο οικονομικά. Είναι -κυρίως ίσως- ηθικά, ψυχολογικά, εργασιακά και ακόμη θέμα ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Για να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα δεν χρειάζεται να αφαιρέσουν από τους στρατιωτικούς την δυνατότητα για πρόωρη αποστρατεία. Αρκεί να βελτιώσουν τις συνθήκες εργασίας -στο πλαίσιο των προεκτεθέντων και όχι μόνο- και η μείωση των παραιτήσεων θα είναι δραματική, επιμένουν οι περισσότεροι. Κάθε άλλοι απόφαση μόνο εμπάθεια θα δείχνει και εκτός από την οικονομική επιβάρυνση του κράτους θα επιφέρει και ποιοτική ζημία στην υπηρεσία. Θα παραμείνουν στο στράτευμα άτομα που έχουν ήδη διακόψει κάθε ουσιαστική σχέση μαζί του, ενώ με την προωθούμενη δημιουργία της παράλληλης επετηρίδας και την εκ των πραγμάτων αποσύνδεση της παραμονής στον στρατό με τα οικονομικά ωφελήματα από την ανέλιξη στους υψηλότερους βαθμούς, το μόνο που θα προκύψει θα είναι μία νέα κατηγορία δημοσίων υπαλλήλων. Οι  οποίοι δεν θα φοβούνται τίποτε (έτσι και αλλιώς η εξέλιξή τους  «κόλλησε») δεν θα ελπίζουν σε τίποτε (θα αναμένουν να έρθει ο χρόνος συνταξιοδοτήσεως), δεν θα μπορούν έτσι και αλλιώς να ζητήσουν τίποτε και κατά συνέπεια θα είναι «ελεύθεροι» υπό μίαν έννοια που μόνο ζημία μπορεί να προκαλέσει στο στράτευμα.

————————-

Μία από τις απαντήσεις που πήραμε στην έρευνα της στήλης για τις παραιτήσεις των αξιωματικών, αφορούσε και στην κατάρτιση της δεύτερης, παράλληλης, επετηρίδας και την σχέση της με την προσπάθεια μειώσεως του αριθμού των πρόωρων, εκ παραιτήσεων,  αποστρατειών. Την μεταφέρουμε ως έχει, χωρίς σχόλια πάλι.
«Η λύση αυτή φαίνεται να έχει υιοθετηθεί, κατόπιν προτάσεως της στρατιωτικής ηγεσίας, από τον ΥΕΘΑ, ως αντίμετρο στην πρόωρη αποχώρηση νέων σχετικά αξιωματικών. Είναι προφανές ότι εδώ ισχύει η έκφραση “όταν το δάκτυλο έδειχνε το δάσος, εσύ κοίταζες το δάκτυλο” και φανερώνει αδυναμία κατανόησης των λόγων για τους οποίους κάποιοι επιλέγουν την πρόωρη αποστρατεία. Το μέτρο που προτείνεται στοχεύει σε αυτούς που αποστρατεύονται επειδή προήχθησαν κάποιοι νεώτεροί τους. Αυτό συμβαίνει στους βαθμούς του συνταγματάρχη και ταξιάρχου, δηλαδή αξιωματικούς που έχουν πάνω από 31 χρόνια υπηρεσία. Αυτούς επιχειρεί να κρατήσει για περισσότερα χρόνια το στράτευμα με το βαθμό που έχουν, βάζοντάς τους σε μία παράλληλη επετηρίδα. Αυτό, όμως, είναι περιττό για δύο λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι ότι τα στελέχη αυτά έχουν ήδη επιλέξει να παραμείνουν μέχρι τα 35 χρόνια και ο δεύτερος λόγος είναι ότι η υπάρχουσα νομοθεσία περί προαγωγών δίνει το δικαίωμα να παραμείνουν “διατηρητέοι”. Το μέτρο αυτό δεν έχει καμία επίδραση στην ομάδα για την οποία θεωρείται ότι υπάρχει πρόβλημα, δηλαδή σε αυτούς που έχουν 25 χρόνια και βρίσκονται στο βαθμό του αντισυνταγματάρχη. Αυτοί δεν αποστρατεύονται από τα υπηρεσιακά συμβούλια αλλά κατόπιν δικής τους αιτήσεως».